Γέφυρεςφιλίας, γέφυρες πολιτισμού

Παρουσίασητης συλλογής διηγημάτων του Ομέρ Ασάν,

Ηκεμεντζέ του Νίκου (Iason Books,2016) στην Αστική Σχολή Κατερίνης

στις 9Νοεμβρίου 2016

Ποιος είναι όμως ο Ομέρ Ασάν; ΤονΟμέρ τον γνώρισα προσωπικά με την παρουσίαση ακριβώς αυτού του βιβλίου «Οπολιτισμός του Πόντου» στα ελληνικά στην Ένωση Ποντίων Πιερίας. Πρέπει να ήταντο 1996. «Ο πολιτισμός του Πόντου» είχε απαγορευτείστην Τουρκία, με την κατηγορία ότι προσπαθεί να δημιουργήσει εθνικό πρόβλημακαι να διαιρέσει την Τουρκία. Ο Ομέρ Ασάν προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό ΔικαστήριοΑνθρωπίνων Δικαιωμάτων και αθωώθηκε. Ο Πολιτισμός του Πόντου υπήρξε μιαλαογραφική κυρίως έρευνα του Ομέρ, όπου έθετε το ερώτημα της ιδιαίτερηςταυτότητάς του μέσα στο πλαίσιο του τουρκικού εθνικού κράτους και της αγωνίαςγια την διατήρηση της τοπικής κουλτούρας των ελληνόφωνων του Πόντου.

Ο Ομέρ γεννήθηκε στοΕρένκιοϊ της Τραπεζούντας, μια παραδοσιακά ελληνόφωνη περιοχής και έζησε μέχριτα 14 του χρόνια. Το 1974 έρχεται στην Κωνσταντινούπολη μαζί με την οικογένειάτου όπου και φοιτά στο Πανεπιστήμιο. Το 1984 συλλαμβάνεται και δικάζεται για τηδράση του κατά του πραξικοπήματος της 12ης Σεπτεμβρίου. Μετά την απελευθέρωσήτου ξεκινά την έρευνα σχετικά με την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό τουΠόντου. To 1994 βραβεύεται με το βραβείο Ιπεκτσί για ένα άρθρο του με τοοποίο προωθούσε την ελληνοτουρκική φιλία.

Το 20005 ιδρύει στην Τουρκία τον εκδοτικόοίκο Heyamola. Μέσα σε δέκα χρόνια εκδίδει περίπου 400 βιβλία και προσκαλείταιμάλιστα το 2008 στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στη Φρανκφούρτη. Από τις εκδόσειςαυτές είναι που εκδόθηκε αρχικά στα τουρκικά το βιβλίο Niko nun kemencesi το 2005.

Μια άλλη μεγάλη προσπάθεια του Ομέρ ήταν ηδημιουργία του ντοκιμαντέρ «Αδελφέ που πας; Η Ανταλλαγή» στο οποίο είχα τη χαράνα συμμετάσχω. Υπήρξε η πρώτη προσπάθεια που πραγματεύθηκε το τραύμα που άφησεη Ανταλλαγή στις επόμενες γενιές και από την τουρκική αλλά και από την ελληνικήπλευρά. Το ντοκυμαντέρ – γέφυρα φιλίας «Πού πας, αδελφέ; Η Ανταλλαγή» προκάλεσειδιαίτερο ενδιαφέρον όπου προβλήθηκε.

Το θέμα του Ομέρ δεν αλλάζει,αλλάζουν τα μέσα που χρησιμοποιεί. Αρχικά μια ιστορική-λαογραφική μελέτη,άρθρα, ύστερα ένα ντοκυμαντέρ που καταγράφει μνήμες, τώρα ένα βιβλίο με μικράδιηγήματα. Το ζήτημα είναι να κτίσει γέφυρες, να αναζητήσει την άλλη πλευρά. Αυτόςείναι και ο στόχος των εκδόσεων IasonBooks της Σεμπνέμ Αρσλάν.

Ακούστε τον εκπεφρασμένο στόχο του εκδοτικούοίκου της Σεμπνέμ, όπως αυτός εκτίθεται στην ιστοσελίδα του:

Ο εκδοτικός οίκος IASON BOOKS, βασισμένοςστον στίχο του Σεφέρη
«Αν μια ψυχή επιθυμεί να αναγνωρίζει τον εαυτό της, πρέπει να κοιτάξει μιαάλλη ψυχή», αρμενίζει στην ελληνική και τουρκική λογοτεχνία ευελπιστώνταςνα πετύχει την συνάντηση έργων των δύο λαών. Ο εκδοτικός οίκος IASON BOOKS,πλέει στην θάλασσα της ειρήνης και φιλίας προσφέροντας στον αναγνώστη τα νέακαι ποιοτικά έργα της ελληνικής λογοτεχνίας μαζί με ξεχωριστούς συγγραφείς τηςτουρκικής λογοτεχνίας.

Η Κεμεντζέτου Νίκου είναι μια μικρή συλλογή έξι διηγημάτων με κοινό  παρονομαστή τον Πόντο, πιο συγκεκριμένα τηνΤραπεζούντα και τα παρχάρια της και με φόντο αυτά, πιο συγκεκριμένα, τησυνύπαρξη χριστιανών και μουσουλμάνων. Στη συνέχεια θα δώσουμε μια ελάχιστηγεύση από τα τα έξι αυτά διηγήματα:

Η Κεμεντζέτου Νίκου.

§  Τοθέμα: Ένας Πόντιος από την άλλη πλευρά αναζητά στη Θεσσαλονίκη τον Νίκο τονκεμεντζετζή. Πρόκειται για τον ονομαστό λυράρη Νίκο Παπαβραμίδη και η αφορμήδίνεται από ένα τραγούδι του με τους τουρκικούς στίχους Τράμποντουρ γιολουμούζ.Τι σημασία έχει το διήγημα αυτό και δη ο τίτλος όλης της μικρής συλλογήςδιηγημάτων στην τουρκική του έκδοση; Τι αναζητά ο Ελληνόφωνος πόντιος από τηνΤουρκία στην Ελλάδα; Δεν βρίσκει τις πηγές του πολιτισμού του στον τόπο του;Γιατί η κεμεντζέ συνδέεται με ένα ρωμαίικο όνομα και γιατί αυτό συμβαίνει στοντίτλο; Ο τίτλος λειτουργεί και αυτόνομα, και ο δικός μου ο νους πηγαίνει στοότι η κεμεντζέ ήταν ανέκαθεν, ή αρχικά, ένα όργανο συνδεδεμένο με ένανπολιτισμό μη τουρκικό, έναν πολιτισμό ρωμαίικο, ήταν στη συνείδηση του κόσμουπάντα ένα όργανο συνδεδεμένο με κάποιον Νίκο, με κάποιον Γιώργο, με κάποιονΓιάννη, ή με κάποιον Αχμέτ, Μουσταφά ή Μουράτ που όμως μιλούσε ρωμαίικα.                        

       Ας δούμε όμωςτην ελληνική έκδοση και τη σημασία της. Έχουμε συνηθίσει σε ιστορίες χριστιανώνΠοντίων που επισκέπτονται την πάτρια γη του Πόντου. Αναζητούν τα χωριά τους, ταπαρχάρια τους, τα σπίτια και τις κρήνες τους. Όμως δεν είμαστε συνηθισμένοι ναακούμε στο τι έκανε η απέναντι πλευρά. Δεν γνωρίζαμε αυτοί που έμειναν πίσω, τιάποψη είχαν για όλα αυτά; Σε ποιο βαθμό διατηρούσαν την ποντιακή κουλτούρα; Πώςαντιλαμβάνονταν τον εαυτό τους; Τους έλειπαν οι πρώην γείτονές τους;

Τώρα ξαφνικά ακούμε και από την μεριά τους. Τώρα μαθαίνουμεότι βρίσκονται και αυτοί σε αναζήτηση. Τι αναζητούν όμως αυτοί; Δεν έχουν εδώσπίτια και παρχάρια, κρήνες και περβόλια. Γυρεύουν τους γείτονές τους; Γυρεύουντην χαμένη τους ταυτότητα; Αναζητούν κομμάτια μιας κοινής κληρονομιάς;  Την ερώτηση αυτή θα συνεχίσουμε παρακάτω.

o   Η Τενζιλέ

§  Τοδιήγημα μας παρουσιάζει δύο παλληκάρια της Τραπεζούντας, τον Ισμαήλ και τονΚώστα. Παρουσιάζονται σαν να ανήκουν στον ίδιο λαό, τους ενώνει μια βαθιάφιλία, η κεμεντζέ, ο χορός, τους χωρίζει η θρησκεία. Αλλά όχι μόνο. Τουςχωρίζει και η αγάπη τους για την Τενζιλέ. Τι αντοχές έχει αυτή η φιλία και πούθα καταλήξει η φιλία τους, μια και διεκδικούν την καρδιά της ίδιας κοπέλας; Ναείναι άραγε η Τενζιλέ ένα σύμβολο της γης του Πόντου, που ταυτόχρονα ενώνειαλλά και χωρίζει τους δύο θρησκευτικά στοιχεία, τους χριστιανούς και τουςμουσουλμάνους; Θα καταστραφεί η φιλία τους και τι είναι αυτό που μπορεί νακάνει τη φιλία τους να αντέξει;

o   Ο Παντισάχης ντο εφτάει;

§  Ηελληνόφωνη 95χρονη γιαγιά σε ένα χωριό στα όρη της Τραπεζούντας ρωτά με επιμονήτα εγγόνια της «Ο Παντισάχης ντο εφτάει;», αναφερόμενη στον Σουλτάνο. Πριν από70 χρόνια, νέα κοπέλα, είχε χάσει τον άντρα της τον Χασάν στα όρη του Χορασάν,για τις υποθέσεις της Αυτοκρατορίας. Ο αναγνώστης εκπλήσσεται με την αντίδρασήτης στην απάντηση των εγγονών της ότι ο Σουλτάνος πέθανε, ότι η Αυτοκρατορίααντικαταστάθηκε από Δημοκρατία.

o   Ο Τρομοκράτης

§  Τοδιήγημα ξεφεύγει από το πλαίσιο του ποντιακού πολιτισμού. Το σκηνικό ανοίγειστην Κωνσταντινούπολη με έναν άνθρωπο που δεν τον χωρά ο κόσμος με όλα τααρνητικά του. Τον εκνευρίζει η στασιμότητα των αρνητικών χαρακτηριστικών τηςκοινωνίας. Αποφασίζει να δράσει: ο τόπος; Το τούνελ του Γαλατά. Το θέμα, παράτον τίτλο, δεν είναι ακριβώς η τρομοκρατία, αλλά η βία που απλοί, καθημερινοίάνθρωποι μπορεί να ασκήσουν στους διπλανούς τους. Ο αναγνώστης καλείται νασκεφτεί ποιος είναι τελικά ο τρομοκράτης του διηγήματος. Ως φαίνεται οιτρομοκράτες μπορεί να κρύβονται καλά, ακόμη και στα πιο απρόσμενα σημεία.

o   Κάποτε

§  Δύοαδελφικές φίλες, μία μουσουλμάνα και μια χριστιανή, η Χέβα και η Γεωργία, πουτις ένωναν ιστορίες ζωής και θανάτου στα παρχάρια του Πόντου, αποχωρίζονταιβίαια με την ανταλλαγή. Η Χέβα αναζητάει απελπισμένα τη Γεωργία και προσπαθείνα τιμήσει τους όρκους φιλίας που τις ένωναν, σε όλη της τη ζωή.                                                                               

o   GraciasallaVita

§  Στοδιήγημα αυτό ο Ομέρ Ασάν θέτει ερωτήματα που ξεπερνούν τα στενά όρια τουποντιακού πολιτισμού και τοποθετούν στο προσκήνιο υπαρξιακά ερωτήματα πουαφορούν τον ανθρώπινο πολιτισμό στο σύνολό του: - Ποιος μας έβαλε εδώ; Αλλά καιάλλα ερωτήματα που αφορούν τη συνέχεια της ιστορικής εξέλιξης: - Πώςαναπτύχθηκε ο ανθρώπινος πολιτισμός; - Πώς οι άνθρωποι χωρίστηκαν σε φίλους καιεχθρούς; - Γιατί καταλήγει μια γλώσσα και ένας πολιτισμός, (εν προκειμένω ηελληνική του Πόντου) που στόχο τους έχουν να δαμάσουν τον κόσμο και ναοδηγήσουν τον άνθρωπο να διαπρέψει και να μεγαλουργήσει, να θεωρούνται απειλή;

Ο βυζαντινολόγος Anthony Bryer έγραφε ήδη το1991: «Τι έχουμε να παρατηρήσουμε όσον αφορά την αυξανόμενη ενασχόληση με τηνταυτότητα μεταξύ των Ελλήνων ποντιακής καταγωγής από το Οχάιο ως τη Μελβούρνη;Αρκούν τα εξωτερικά στοιχεία, όπως η «λαζική» φορεσιά, το παίξιμο της λύρας, οχορός του τικ και η ποντιακή διάλεκτος; Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο, είναι ότιοι Τούρκοι του Πόντου θέτουν την ίδια στιγμή τα ίδια ερωτήματα. Έχουν την ίδιααίσθηση της πατρίδας, στην οποία έχουν την εξαιρετική χαρά να ζουν, την οποίαείχαν και οι πρόγονοί τους που πιθανόν υποδέχτηκαν τους Μυρίους. Και εκείνοιωστόσο αναζητούν την ιστορία τους».

Ενδεικτικά αυτής της τάσης είναι δύοτουρκικές ταινίες και ένα ντοκυμαντέρ τα οποία εστιάζουν στην πρόσφατη ιστορίακαι τις ταυτότητες του Πόντου. Η ταινία «Bulutlari beklerken» (Περιμένοντας τασύννεφα) του 2003 του σκηνοθέτη Yesim Ustaoglu είναι μια κινηματογραφικήαπόδοση του βιβλίου Ταμάμα του Γιώργου Ανδρεάδη. Ο κύριος χαρακτήρας, η Αϊσέ,που είχε γεννηθεί σε μια ελληνική οικογένεια ως Ελένη και υιοθετήθηκε από μιατουρκική οικογένεια κατά τη διάρκεια των διωγμών, αποφασίζει ύστερα από 50χρόνια να ταξιδέψει στην Ελλάδα, προκειμένου να βρει τον αδελφό της.

Το Yuregine sor (ρώτα τηνκαρδιά σου), μια ταινία του 2010, έχει ως θέμα της τους Κρυπτοχριστιανούς τουΠόντου κατά το τέλος του 19ου αι. Θυμίζει αρκετά ως προς το θέμα την Τενζιλέτου Ομέρ Ασάν.

Το 2011 ο συγγραφέας μας, οΟμέρ Ασάν, παρουσίασε το πρώτο ελληνοτουρκικό ντοκυμαντέρ που πραγματευόταν τοτραύμα της ανταλλαγής πληθυσμών του 1923 μέσα από τα μάτια της δεύτερης καιτρίτης γενιάς, απογόνων Ελλήνων που άφησαν τα σπίτια τους στον Πόντο και Τούρκωνπου άφησαν τα σπίτια τους στη Βόρεια Ελλάδα. Το ντοκυμαντέρ χρηματοδοτήθηκε ενμέρει από το Τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού.

Οι επαφές μεταξύ των φορέωντου ποντιακού πολιτισμού ένθεν και ένθεν πολλαπλασιάζονται στο διαδίκτυο. Εκτόςαπό τις ιστοσελίδες των ποντιακών οργανώσεων και σωματείων, ο παγκόσμιος ιστόςείναι γεμάτος από ελληνικούς, τουρκικούς και λαζικούς ιστότοπους και blogs,σχετικούς με την κουλτούρα του Πόντου/Μαύρης Θάλασσα είτε σε λόγιο είτε σελαϊκό επίπεδο. Επιπλέον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως στο facebook,υπάρχουν πολλές ομάδες που αναφέρονται στην ποντιακή κουλτούρα, στις οποίεςσυμμετέχουν χιλιάδες Έλληνες και Τούρκοι. Τι μέλλον έχουν αυτές οι γέφυρεςεπικοινωνίας; Ποια είναι τα όριά τους και ποια η εμβέλειά τους; Σε αυτό το ερώτημαθα επανέλθουμε παρακάτω, διότι πριν μιλήσουμε για τις γέφυρες επικοινωνίας,οφείλουμε να ρίξουμε μια ματιά στο τι έχουν οι δύο πλευρές να διαχειριστούν ηκαθεμία στο δικό της πλαίσιο.

Είμαστε η 3η γενιά μετά τηνανταλλαγή. Τι έχουμε να διαχειριστούμε;

Η πολιτισμική αφομοίωση ή ομογενοποίηση είναιζητήματα που αφορούν και τις δύο πλευρές, τόσο την ελληνική όσο και τηντουρκική. (Ugur Biryol (επιμ.), Karardi Karadeniz, 2012.).

Όσον αφορά την τουρκικήπλευρά, το κεμαλιστικό καθεστώς προσπάθησε να καταστήσει την Τουρκία ένα εθνικόκαι πολιτισμικά ενοποιημένο κράτος. Η ποντιακή κουλτούρα  με όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία της, όπως ηφορεσιά και η μουσική, δεν εγκαταλείφθηκε αλλά συρρικνώθηκε στην παραλιακήπεριοχή ανατολικά της Ορντούς, ή σύμφωνα με άλλους, ακόμη ανατολικότερα γύρωαπό την Τραπεζούντα και Ριζούντα. Στις περιοχές του Δυτικού Πόντου επικρατείπλέον η ηπειρωτική τουρκική κουλτούρα. Εκτός αυτού, η γραμμή που προωθήθηκεστις μη τουρκικές μουσουλμανικές μειονότητες της περιοχής, όπως οι Λαζοί, οιΧεμσινλί και οι Οφλήδες (γενικά οι Ελληνόφωνοι) ήταν ότι ο πολιτισμός τους ήταντουρκικός. Το βιβλίο του Ομέρ Ασάν Ο πολιτισμός του Πόντου τάραξε τα νερά, ενώκαι άλλα βιβλία όπως  το DoguKaradeniz’de Kulturel Kimlik των Ethem Yildiz και Muammer Ak (2002)αποδεικνύουν ότι το ερώτημα υπάρχει και καλά κρατεί.

Όσον αφορά την ελληνικήπλευρά, οι Πόντιοι που ήρθαν στην Ελλάδα συναντήθηκαν με τις τοπικές εκφάνσειςτου ελληνικού πολιτισμού και τον δυτικό τρόπο ζωής, ακολουθώντας τον πολιτικόκαι πολιτισμικό προσανατολισμό της χώρας. Στα αστικά κέντρα και στις κοινότητεςμε μικτό πληθυσμό ο ποντιακός πολιτισμός δεν αποτελεί πλέον καθημερινό τρόποζωής και είναι ζήτημα προσωπικής επιλογής αν και ποια στοιχεία του κανείς θαδιατηρήσει. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο είναι η γλώσσα. Ωστόσο, πλέον έχειδιαμορφωθεί μια Ποντιακή Κοινή, ενώ όσοι πλέον είναι αυθεντικοί της ομιλητέςείναι και αυτοί δίγλωσσοι, μια και μιλούν τόσο την επίσημη ελληνική όσο και τηνποντιακή. Κατά τα άλλα η διάλεκτος σταδιακά παρακμάζει, χάνει τη ζωτικότητάτης, το λεξιλόγιό της συρρικνώνεται, ενώ οι νεότερες γενιές την αγνοούν σχεδόνπλήρως με εξαίρεση κάποιες φράσεις. Στο πλαίσιο αυτό κάποια ποντιακάπολιτισμικά στοιχεία έχουν υπερτονιστεί και αναχθεί σε επίπεδο συμβόλου. Ένααπό αυτά είναι η λύρα, που αποτελεί πια πανταχού παρόν σύμβολο της ποντιακήςκουλτούρας, αν και στον δυτικό Πόντο υπερίσχυε ο ζουρνάς. Πέραν τούτου έχουνεπίσης ομογενοποιηθεί και η μουσική και οι τοπικές φορεσιές.

Ο τρόπος ζωής, που έτσι κιαλλιώς δεν ήταν οπωσδήποτε πολιτισμικά ομοιόμορφος, την εποχή της ανταλλαγής,δεν υπάρχει πλέον. Στην Ελλάδα μόνο συγκεκριμένες ομάδες Ποντίων έχουνδιατηρήσει την ποντιακή κουλτούρα ως τρόπο ζωής, ιδιαίτερα πρόσφυγες της πρώτηςγενιάς και κάποιοι που ζουν σε αμιγείς ποντιακές αγροτικές κοινότητες. Γιαάλλους η επαφή με την ποντιακή ταυτότητα ή κουλτούρα είναι θέμα προσωπικήςεπιλογής. Μερικοί αισθάνονται Πόντιοι μόνον επειδή η οικογένειά τους έχειποντιακή καταγωγή, χωρίς κάποια δική τους ενεργή συμμετοχή. Μερικοί αισθάνονταιΠόντιοι επειδή μιλούν την ποντιακή διάλεκτο. Μερικοί επειδή μπορούν να χορέψουνποντιακούς χορούς. Συνεπώς, πέραν της καταγωγής, τα στοιχεία που κάνουν κάποιοννα νιώθει Πόντιος διαφέρουν σε ποσότητα και ποιότητα. Οι άνθρωποι σήμεραμπορούν να έχουν πολλαπλές ταυτότητες, και στην πράξη αυτοί που μετέχουν στηνποντιακή κουλτούρα, ανήκουν αυτή τη στιγμή σε διαφορετικές εθνότητες και έθνη,ενώ μετέχουν ταυτόχρονα επίσης σε άλλες κουλτούρες, όπως αυτοί οι οποίοι ζουνστη Δυτική Ευρώπη και έχουν ενσωματωθεί στον εκεί τρόπο ζωής, αλλά αισθάνονταιότι με κάποιον τρόπο κάτι τους δένει και με τον ποντιακό πολιτισμό. Έτσι οποντιακός πολιτισμός διαφοροποιείται , αλλάζει, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αποτελείμια γεύση που απλώς εμπλουτίζει τον σύγχρονο τρόπο ζωής.

Έχω την εντύπωση ότι δεν είναι ξεκάθαρο σε όλους τισημαίνει να στήνεις γέφυρες φιλίας με τον απέναντι αδελφό. Πολλοί είναιπρόθυμοι να πλησιάσουν στον απέναντι μόνο στη βάση της ομοιότητας: στη βάση τουότι μιλάει ποντιακά, τραγουδά και χορεύει με τη λύρα ή στη βάση του ότι πίσωαπό τον άλλο κρύβεται κάποιος κρυπτοχριστιανός ή ένας φανερός ή κρυφός Έλληνας.Μήπως θέλουμε να βλέπουμε πίσω από όλους τους φορείς του ποντιακού πολιτισμούκρυπτοχριστιανούς Έλληνες; Μήπως εκείνοι θέλουν να βλέπουν πίσω από εμάς(ιδιαίτερα τους τουρκόφωνους ποντίους, χριστιανούς Τούρκους;). Μήπως πρόκειταιγια διάλογο κουφών; Πώς, την ίδια στιγμή που μιλάμε για γέφυρες,αντιμετωπίζουμε και διαχειριζόμαστε τη διαφορετικότητά μας; Ποια είναι η θέσητης κοινής μας ποντιακής κουλτούρας στη συζήτηση για εθνική και θρησκευτικήταυτότητα; Τι γίνεται όταν φορείς της ποντιακής κουλτούρας είναι πιστοί μουσουλμάνοι;Παίζει μεγαλύτερο ρόλο η θρησκεία που μας χωρίζει ή η ποντιακή κουλτούρα πουμας ενώνει; Είμαστε ένας ή δύο λαοί; Τι γίνεται αν οι Ελληνόφωνοι του Πόντου αισθάνονταιΤούρκοι; Μας ενδιαφέρει η φιλία με αυτούς τους πρώην αδελφούς και γείτονες; Ποιαείναι τα όρια της προσέγγισης και ποια τα όρια της διάκρισης; Μπορεί η κοινήκληρονομιά να μας οδηγήσει τουλάχιστον σε φιλία; Έχει η κεμεντζέ του Νίκου αυτήτη δύναμη να ενώσει δύο λαούς; Κάποιοι είναι πολύ αισιόδοξοι και το πιστεύουν. Ωστόσοη κοινή κληρονομιά, το γνωρίζετε καλά, ενώνει και χωρίζει ταυτόχρονα. Οιχειρότερες διαμάχες έχουν γίνει ανάμεσα σε αδέλφια που διεκδικούν ακριβώς τηνίδια κληρονομιά. Είναι μάλλον η διάθεση προσέγγισης που παίζει καθοριστικόρόλο. Όταν η διάθεση προσέγγισης υπάρχει, παρά τις πολιτισμικές διαφορές,κατορθώνουμε να έλθουμε κοντά ο ένας στον άλλο. Όταν υπάρχει διάθεση γιασύγκρουση, είναι οι ομοιότητες που γίνονται ακριβώς αίτιο της χειρότερηςαντιπαράθεσης.

Σε κάθε περίπτωση, προσπαθώ να πω, δενείναι εύκολο να ρίξεις γέφυρες φιλίας και δεν είναι εύκολο αυτές οι γέφυρες ναστεριώσουν. Θα τελειώσω μπαίνοντας στο κλίμα του τελευταίου διηγήματος του ΟμέρΑσάν, του Graciasalla Vita, εκεί που προβληματίζεται για το ποιοςείναι ο άνθρωπος και ποιος ο ανθρώπινος πολιτισμός, γιατί οι ανθρώπινοι χωρισμοίκαι αντιπαραθέσεις και ποιο ρόλο έχει ο ποντιακός πολιτισμός σε όλα αυτά. Πολύπριν από το αιματοκύλισμα των χριστιανών της Ανατολής, πολύ πριν από τιςπολεμικές αντιπαραθέσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, την ανθρώπινη ιστορία τηνστοιχειώνει μια κατάρα, ένας αρχέγονος φόνος ενός αδελφού, ο φόνος του Άβελ απότον Κάιν. Από τότε η αδελφοκτονία είναι μόνιμο χαρακτηριστικό της ζωής μας καιη συμφιλίωση δεν μπορεί να είναι φτηνή. Το αίμα φωνάζει και ζητά αίμα, γι’ αυτόη κατάρα δεν μπορεί να φύγει έτσι με το παίξιμο μιας λύρας. Η λύρα παίζει καιαπό τις δυο πλευρές, αλλά στη μέση υπάρχει γκρεμός, υπάρχει ρέμα και το γεφύριείναι γκρεμισμένο. Δεν είναι χωρίς λόγο που το δημοτικό τραγούδι Της Τρίχας το γεφύρι μας θυμίζει ότιγέφυρα χωρίς θυσία και κόστος δεν γίνεται. Στο γεφύρι έπρεπε να θυσιαστεί ηγυναίκα του πρωτομάστορα. Στη χριστιανική αντίληψη των πραγμάτων, η κατάραέφυγε, όταν ένας άλλος αρχέγονος αδελφός του ανθρώπου, ο Χριστός, ήρθε ναπεθάνει εθελοντικά στα θεμέλια της γέφυρας της φιλίας κι έγινε ο ίδιος η γέφυρατης φιλίας. Αυτός είναι το Γεφύρι! Πρέπει να πατήσεις πάνω σε αυτόν τον αδελφό,να περάσεις από επάνω του, για να μπορείς να συναντήσεις τον αδελφό στηναπέναντι όχθη. Από τότε μέχρι σήμερα αυτή η γέφυρα της συμφιλίωσης στέκεται ορθήκαι γερή, έτοιμη να δεχτεί όποιον θέλει να περάσει και να συναντήσει τα αδέλφιατου στην άλλη πλευρά. Αρκεί να θέλει. Είναι κάποιοι που στέκονται στη μία όχθηκαι κοιτούν διστακτικά, κάποιοι άλλοι κοιτούν εχθρικά. Ακούμε την λύρα ναπαίζει από την αντίπερα όχθη και δελεαζόμαστε, την ακούμε να μας καλεί  σε μια περιπέτεια συνάντησης, γνωριμίας καιαδελφοσύνης. Γεφύρια φτηνά χτίζονται πολλά, μα δεν κρατούν! Όλη τη μέραχτίζονται, κι από βραδύς χαλιούνται. Το μόνο σταθερό γεφύρι, αυτό που εγγυάταιτη φιλία, είναι το πληρωμένο με το αίμα του αρχέγονου Αδελφού!

Χαιρετίζουμε στο πρόσωπο του Ομέρ και τηςΣεμπνέμ  την προσπάθεια της απέναντιπλευράς, αυτών που έμειναν, να στήσουν γέφυρες, να αναζητήσουν το άλλο τουςμισό στην Ελλάδα. Ευχόμαστε η Κεμεντζέ του Νίκου να συμβάλει στην αυτογνωσίαμας, στην προσέγγιση και φιλία των δύο πλευρών. Ευχαριστούμε και ευχόμαστε καλήσυνέχεια!